Dagboek van een Gek

Dagboek van een gek is een van Gogols Peterburgse vertellingen, waarin hij op subtiele wijze het proces van krankzinnig worden beschrijft van een kleine ambtenaar, die zich in zijn eigen wereld de koning van Spanje weet, totdat hij in een dwangbuis wordt gestopt en om zijn moeder roept met de veelzeggende woorden: 'Voor hem (gek) is geen plaats op deze wereld! Hij wordt opgejaagd'. De spanning in deze novelle tussen realiteit en irrealiteit, niet alleen veroorzaakt door het proces van zijn ziekte, maar ook door de mensonwaardige positie van de kleine man, wordt door Gogel opgeroepen als een protest tegen de sociale positie van de eenvoudige man. Henk van Ulsen bracht dit verhaal als monoloog op het toneel, waardoor het grote bekendheid kreeg. De tekeningen van N. Koezmin zijn overgenomen uit de Russische editie en illustreren de grote fantasie van de gek.